จันทกินรีเป็นตัวละครในเรื่องจันทกินรีคำฉันท์ เป็นชายาของจันทกินนร* เมื่อครั้งพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นกินนรชื่อจันทกินนร พระนางพิมพาได้กำเนิดเป็นนางกินรีชื่อจันทกินรี

วันหนึ่งในฤดูแล้งจันทกินนรได้พานางจันทกินรีลงจากจันทบรรพต*อันเป็นที่อยู่อาศัย ไปเที่ยวเล่นในป่าหิมพานต์ซึ่งมีภูมิประเทศงดงาม นางจันทกินรีขับร้องและฟ้อนรำอยู่ใกล้ๆ สามีด้วยความรื่นรมย์ใจ ท้าวพรหมทัต*แห่งนครพาราณสี*ประพาสป่ามาถึงบริเวณนั้นได้สดับเสียงขับร้องของนางก็ทรงพอพระทัยใคร่ได้นางเป็นชายา จึงทรงใช้พระแสงศรยิงจันทกินนร นางจันทกินรีเห็นสวามีถูกทำร้ายคิดว่าเสียชีวิตก็ร้องไห้คร่ำครวญ ท้าวพรหมทัตปรากฏพระองค์ ตรัสปลอบประโลมว่าหากนางยอมเป็นชายา นางจะได้เป็นใหญ่ เพียบพร้อมด้วยยศศักดิ์อัครฐานะในราชนิเวศน์ นางจันทกินรีปฏิเสธอย่างเด็ดเดี่ยวเพราะนางมีความซื่อสัตย์จงรักภักดีต่อจันทกินนรแต่เพียงผู้เดียว นางสาปแช่งท้าวพรหมทัตให้ประสบความหายนะ ทั้งยังกล่าวบริภาษอย่างรุนแรงก่อนที่จะบินหนีขึ้นไปบนยอดเขา ทำให้ท้าวพรหมทัตทรงขัดเคือง สิ้นความปรารถนาในตัวนางและเสด็จจากไป นางจันทกินรีลงมาจากยอดเขาและอุ้มจันทกินนรสวามีวางบนตัก พลางร่ำพิลาปด้วยความโศกอาลัย ครั้นรู้ว่าสวามียังไม่สิ้นชีวิต จึงได้ตั้งสัตยาธิษฐานขอให้เทพเจ้าช่วยเหลือ ด้วยบารมีของพระโพธิสัตว์และความภักดีต่อสามีของนางจันทกินรี ท้าวสักกเทวราชจึงเสด็จมาช่วยจันทกินนรให้รอดพ้นอันตรายได้กลับคืนถิ่นพร้อมนางจันทกินรีอย่างมีความสุข