รหัสข้อมูล
ชื่อเรื่องหลัก
โคลงพระราชพิธีศรีสัจปานการแลคเชนทรัศวสนาน
ชื่อเรื่องอื่น
โคลงพิธีถือน้ำแลคเชนทรัศวสนาน
ยุคสมัย
วันที่แต่ง
ผู้แต่ง
คำประพันธ์
ฉันทลักษณ์
เนื้อเรื่องย่อ
เริ่มจากพรรณนาความรุ่งเรืองของกรุงรัตนโกสินทร์ ซึ่งเป็นที่ประดิษฐานพระแก้วมรกต ชนชาวเมืองทั้งหลายได้อยู่อาศัยเป็นสุขทั่วกัน แล้วจึงอธิบายลำดับการพระราชพิธีที่เคยปฏิบัติแต่ครั้งรัชกาลที่ 1 - รัชกาลที่ 3 การเปลี่ยนแปลงที่เป็นพระราชดำริใหม่ในรัชกาลที่ 4 เช่น โปรดเกล้าฯ ให้ฝ่ายหน้าย้ายมาถือน้ำในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดารามเฉพาะพระพักตร์พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร พระพุทธรูปฉลองพระองค์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย การเชิญพระแสงศรสามเล่มที่สร้างขึ้นใหม่เป็นพระแสงสำคัญในพิธีแทงน้ำเพิ่มขึ้น นอกจากนี้ยังทรงอธิบายรายละเอียดการตั้งแต่งมณฑลพิธีเพื่อเป็นแบบแผนสำหรับปฏิบัติในภายภาคหน้าไว้ด้วย เช่น การอัญเชิญพระแสงสำคัญต่าง ๆ พระพุทธรูป เทวรูป เครื่องมงคลราชภัณฑ์ เป็นต้น
จากนั้นได้ทรงพรรณนาเกี่ยวกับขั้นตอนของพิธี ซึ่งกำหนดไว้ 2 วัน (เดือน 5) วันแรกเสด็จออกทรงศีลเวลาค่ำ อาลักษณ์อ่านประกาศ พระสงฆ์สวดมหาปริตรสิบสองตำนาน พราหมณ์อ่านฉันท์สดุดีพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรและสมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราชเจ้า
วันรุ่งขึ้นมีการพระราชกุศลเลี้ยงพระ ซึ่งโปรดให้จัดที่พระที่นั่งสุทไธสวรรย์แล้วจึงเสด็จฯ มายังพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม พระครูพราหมณ์อ่านโองการแช่งน้ำ อาลักษณ์อ่านคำถวายสัตย์ปฏิญาณ แล้วพราหมณ์เชิญพระแสงสำคัญสำหรับพิธีแทงน้ำและร่ายสาบาน (ขอให้มีฤทธิ์อำนาจเป็นไปตามคำสาบานและแช่งผู้คิดคดทรยศไม่ซื่อตรง ให้พรผู้ซึ่งตั้งอยู่ในความกตัญญูสุจริต) พร้อมกับที่พระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์สัจวาทีเสร็จแล้วอาลักษณ์เชิญคำสาบานมาให้ผู้เข้าพิธีอ่านถวายสัตย์ พราหมณ์เชิญน้ำที่ประกอบพิธีทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว กรมพระราชวังบวรฯ พระบรมวงศานุวงศ์ และข้าราชการฝ่ายทหาร พลเรือนรับน้ำพระราชทานด้วยถ้วยซึ่งจารึกคาถาสัจจัง เว อมตาวาจา มีความหมายเนื่องด้วยการกระทำสัตย์สาบาน เช่นกัน
อนึ่ง ในการถือน้ำนี้หากเป็นทหารเข้ารีต (นับถือคริสต์ศาสนา) โปรดเกล้าฯ ให้ถวายสัตย์ตามแบบอย่างธรรมเนียมของตน
เมื่อจบความที่เกี่ยวกับพระราชพิธีศรีสัจปานการ หรือพระราชพิธีถือน้ำแล้วได้ทรงอธิบายพระราชพิธีคเชนทรัศวสนานไว้ต่อเนื่องกัน
วัตถุประสงค์
ผู้เรียบเรียง
เอกสารอ้างอิง
โคลงเรื่องพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 5. ม.ป.ท., 2457. (พิมพ์แจกในงานพระศพพระเจ้าพี่นางเธอ พระองค์เจ้าภัทรายุวดี พ.ศ.2457)
คำสำคัญ
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว , ร.5 , รัชกาลที่ 5 , พระราชนิพนธ์ , พระราชกรณียกิจ , แบบอย่างประเพณี , ประเพณีโบราณ , ธรรมเนียมปฏิบัติ , พิธีถือน้ำ , โองการแช่งน้ำ , การรำพัดชา , พิธีแห่สระสนาน
นามานุกรม
