บทละครเรื่องนี้  พระเจ้าบรมวงศ์เธอ  กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์  ทรงนิพนธ์สำหรับแสดงละครถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทอดพระเนตรเป็นเรื่องแรกในราวพ.ศ. ๒๔๔๑ ด้วยเหตุที่ทรงเห็นว่าเนื้อเรื่องยาวมาก  จึงทรงตัดแบ่งเพื่อการแสดงเป็นสามตอน (สำหรับแสดงคืนละตอน) ตอนแรกมี ๖ ฉาก เดินความจากนางรื่นนางโรยอาสาไปเชิญปู่เจ้าไปจนถึงพระลอคลั่งออกจากเมืองแมนสรวง  ตอนกลางเริ่มจากพระลอข้ามแม่น้ำกาหลงไปจนกระทั่งเข้าสวนเพื่อนแพง ๕ ฉาก  และตอนท้าย ๖ ฉาก จากเพื่อนแพงทูลลาเจ้าย่าไปอุทยานจนถึงพิฆาตพระลอ  เมื่อปิดฉากสุดท้ายของแต่ละตอน  มีบทให้ละครทั้งโรงออกมาเฝ้าถวายบังคม  รำถวายพระพรตามบทราชสดุดีซึ่งแต่งต่างกันทุกตอน  ก่อนจะลงท้ายด้วยเพลงสรรเสริญพระบารมี 

ม.จ.พรพิมลพรรณ  รัชนี  พระธิดา  ทรงเขียนเล่าประทานในคำนำบทละครเรื่องนี้  ซึ่งจัดพิมพ์เป็นคราวแรกสำหรับแจกในงานพระราชทานเพลิงศพหม่อมผัน  วรวรรณ  ณ อยุธยา  ว่า  กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์  ทรงพยายามรักษาเนื้อความและถ้อยคำของลิลิตพระลอไว้มากที่สุดเท่าที่จะทรงทำได้  โดยเฉพาะตอนสำคัญ เช่น ตอนนางบุญเหลือประทานโอวาท  ตอนปู่เจ้าส่งไก่มาล่อพระลอ  ตอนศึกพิฆาตพระลอและบทโศกของท้าวพิชัยพิษณุกรกับนางดาราวดีนั้น  ทรงตัดตอนบทในลิลิตมาใช้เป็นบทร้องเลยทีเดียว  นอกนั้นก็ทรงแต่งเป็นกลอนถอดคำถอดความจากในลิลิตมาอย่างครบถ้วน

แสดงละคร 

สุมาลี วีระวงศ์ 

พระลอ , เพื่อน , แพง , นางรื่น , นางโรย , เมืองแมนสรวง , เจ้าย่า , ปู่เจ้า , นางบุญเหลือ , ท้าวพิชัยพิษณุกร , นางดาราวดี , ท้าวพิมพิสาคร , นางลักษณาวดี , เมืองสรอง , นายแก้ว , นายขวัญ , ขุนด่าน , นายศรีเกศ , พราหมณ์ 

กลวิธีที่ทรงนิพนธ์บทละครเรื่องนี้ต่างไปจากบทละครแบบเดิมของไทยแต่ก่อนมา เพราะมิได้ทรงใช้กลอนบทละครเดินความไปตลอดเรื่องเช่นเคย หากแต่ทรงแยกย่อยเรื่องออกเป็นฉาก ตั้งชื่อฉากตามเหตุการณ์สำคัญ กำหนดลักษณะการแต่งฉาก การตีบทของตัวละครอย่างย่อ ๆ ด้วยข้อเขียนแบบความเรียงในวงเล็บเสียก่อน จึงเดินความพรรณนาอากัปกิริยาของตัวละครหรือร้อยกรองอย่างอื่นที่จะเข้ากับทำนองเพลง