รหัสข้อมูล
ชื่อเรื่องหลัก
ยุคสมัย
ผู้แต่ง
คำประพันธ์
ฉันทลักษณ์
เนื้อเรื่องย่อ
กล่าวถึงพาลีผู้ครองนครขีดขิน เมื่อใกล้จะตายได้เรียกสุครีพผู้เป็นอนุชา และองคตผู้เป็นโอรสมาสั่งสอนให้รับใช้พระรามด้วยความจงรักภักดี พาลีได้สอนหลักปฏิบัติในการรับราชการว่า พระมหากษัตริย์ทรงเป็นสมมุติเทพ ผู้ที่จะเข้ารับใช้จึงต้องเจียมตน เวลาเฝ้าแหนให้ก้มหน้า อย่าเหลียวซ้ายแลขวาหันหน้าหันหลัง ต้องสำรวมกายใจ มีอิริยาบถที่เหมาะสม อย่าขึ้นไปเล่นบนพระราชอาสน์ ทางใดอันจะนำไปสู่พระราชฐานชั้นในซึ่งเป็นที่ต้องห้ามก็ไม่ควรไป ไม่ควรคิดหมายปองนางใน ของในท้องพระคลังก็อย่าคิดอาจเอื้อมหยิบฉวยไป ให้มีความจงรักภักดีรับใช้เบื้องพระยุคลบาทอย่างสม่ำเสมอด้วยความขยัน อย่าเกียจคร้านเอาแต่นอนหรือเที่ยวสังสรรค์หาแต่ความสนุกสนาน เมื่อจะเข้าเฝ้าไม่ว่าจะเป็นเวลาเช้าหรือค่ำอย่ารับประทานอาหารมากเกินไป เพราะอาจจะทำให้ท้องไส้ปั่นป่วนทำให้ยุ่งยากขณะอยู่ในวัง
การแต่งกายและการวางตัวต้องให้พอเหมาะ รู้จักอ่อนน้อมถ่อมตนไม่ผลีผลาม ควรอยู่ในที่อันสมควรไม่ใกล้เกินไปจนดูไม่เป็นการเคารพและอย่าไกลเกินไปจนพระองค์ต้องเรียกหา เวลาจะกราบทูลสิ่งใดต้องรอจังหวะที่พระองค์ตรัสถาม และต้องกราบทูลเฉพาะสิ่งที่เป็นเรื่องจริงอย่าทูลสิ่งที่ยังเคลือบแคลงอยู่ ต้องพิจารณาถึงความเหมาะสมไม่ควรกล่าวถึงสิ่งไม่ดี เรื่องใดที่กราบทูลแล้วทำให้ร้อนพระทัยนั้นไม่ควรทำ หากพระองค์จะพระราชทานรางวัลแก่ใคร อย่าได้ขัดขวาง เมื่อพระองค์โปรดให้ทำสิ่งใด ต้องจดจำคำสั่งให้ดี อย่าทำผิดคำสั่งหรือโต้แย้งสิ่งที่พระมหากษัตริย์มีรับสั่ง แม้จะเป็นบทลงโทษก็ต้องนอบน้อมกระทำตาม แม้ตนจะต้องตายก็ต้องยอมด้วยความจงรักภักดี แม้พระองค์จะทรงโกรธเกลียดก็อย่าคิดทรยศและเมื่อรับใช้อยู่นาน จนพระมหากษัตริย์ทรงเห็นว่าเป็นคนสนิท เรียกไปรับใช้ใกล้ชิดในที่ส่วนพระองค์ ก็อย่ากำเริบ ต้องรับใช้ด้วยความเคารพนบนอบอ่อนน้อมถ่อมตน นอกจากนั้นเมื่อบ้านเมืองมีศึกให้อาสาทำการรบอย่างจริงจัง ต้องต่อสู้อย่างเต็มที่เพื่อให้ได้ชัยชนะ อย่าแสดงอาการหวาดกลัว แม้ตัวจะตายก็ตาม
ตอนท้ายพาลีกล่าวย้ำให้สุครีพและองคตจดจำคำสอนของตนเพราะเป็นระเบียบปฏิบัติกันมาแต่โบราณ ทั้งสองต่างน้อมรับคำสอนมาปฏิบัติตามจึงเกิดสวัสดิมงคลแก่ตน เป็นที่สรรเสริญของคนทั่วไป
ผู้เรียบเรียง
เอกสารอ้างอิง
ศิลปากร, กรม. วรรณกรรมสมัยอยุธยา เล่ม 2. กรุงเทพฯ : กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์, 2545.
คำสำคัญ
นามานุกรม
