การทำเรือลอยพระประทีปเป็นพระราชดำริในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้ทำขึ้นแทนการทำเครื่องประทีป หรือกระทงถวายทรงจุดในการลอยพระประทีปที่มีมาแต่รัชกาลก่อน ๆ ในรัชกาลที่ 3 เจ้านายข้าราชการผู้ใหญ่ประดิษฐ์คิดทำใหญ่โตงดงามประกวดกันเรียกว่ากระทงใหญ่ ทรงพระราชดำริว่าเป็นการสิ้นเปลือง
เรือลอยพระประทีปที่โปรดเกล้าฯ ขอแรงพระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชการทำขึ้นแทนนี้ใช้ลอยพระประทีปได้ทุกปี เมื่อแรกทำเรือโปรดเกล้าฯ ให้เอาเรือเหล่านี้ไปลอยที่พระบวรราชวังถวายพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงจุดก่อนแล้วจึงเตรียมถวายพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในตอนดึก ส่วนเรือประทีปของขุนนางโปรดให้จุดเหนือน้ำปล่อยลอยผ่านหน้าพระที่นั่งถวายตัวจนหมด การลอยเรือพระประทีปซึ่งมีขึ้นในรัชกาลที่ 4 นั้นเมื่อถึงรัชกาลที่ 5 ได้เลิกไป
นามานุกรม
