รหัสข้อมูล
ชื่อเรื่องหลัก
ยุคสมัย
ผู้แต่ง
คำประพันธ์
ฉันทลักษณ์
เนื้อเรื่องย่อ
ลิลิตศรีวิชัยชาดกมาจากสีวิชัยชาดกซึ่งแต่งเลียนแบบอรรถกถาชาดกเช่นเดียวกับปัญญาสชาดกมีเนื้อหาเกี่ยวกับการบำเพ็ญบารมีของพระโพธิสัตว์
เนื้อเรื่องดังนี้
พระอาทิตยวงศ์เป็นกษัตริย์ครองกรุงมิถิลา มีพระมเหสีชื่อพระนางวิมะลา แต่ไม่มีโอรสธิดา ชาวเมืองจึงพากันมากราบทูลว่าร้อนใจที่ยังไม่มีผู้สืบราชสันตติวงศ์ พระอาทิตยวงศ์จึงทรงแจ้งแก่พระมเหสีและเหล่านางสนม บรรดานางสนมก็ทำพิธีบวงสรวงบูชาเทวดา แต่ล่วงไปสามเดือนแล้วก็ไม่มีผู้ใดมีพระโอรส ส่วนพระนางวิมะลาได้ทรงถือศีลและบำเพ็ญทานแก่บรรดาพราหมณ์ยาจกวณิพก แล้วอธิษฐานขอพระโอรสจากเทวดา พระอินทร์จึงขอให้เทพโพธิสัตว์จุติลงไปปฏิสนธิเป็นพระโอรสของพระนาง ครั้งพระศรีวิชัยประสูติ บรรดาเมืองต่างๆ ก็ได้นำเครื่องบรรณาการมาถวายแสดงความเป็นมิตร ต่อมาเมื่อเจริญวัยได้เพียง 16 ปี พระศรีวิชัยก็ทรงศึกษาไตรเพทและศิลปศาสตร์ได้อย่างเจนจบ พระบิดาจะสถาปนาพระศรีวิชัยเป็นรัชทายาทพร้อมทั้งยกเมืองให้กึ่งหนึ่ง โดยจะหาหญิงมาอภิเษกด้วย แต่พระศรีวิชัยทรงปฏิเสธ อ้างว่าจะขอเลือกคู่ครองด้วยพระองค์ พระศรีวิชัยจึงให้อำมาตย์และนกสุรเสนซึ่งพูดภาษามนุษย์ได้ ไปสืบหานางเบญจกัลยาณีตามเมืองต่างๆ แต่ก็ยังไม่พบนาง
พระศรีวิราชเป็นกษัตริย์ครองเมืองศรีวิรัฐ มีพระนางอโนชาเป็นพระมเหสี พระธิดาชื่อพระศรีไวยกา ซึ่งมีลักษณะเบญจกัลยาณีและรูปโฉมงดงามเป็นที่เลื่องลือ บรรดากษัตริย์เมืองต่างๆ ได้ส่งเครื่องบรรณาการมาสู่ขอ แต่พระศรีวิราชไม่ยอมยกให้ใคร และด้วยความหวงแหนพระธิดา พระองค์จึงให้สร้างปราสาท 7 ชั้น แล้วให้นางศรีไวยกาขึ้นไปอยู่ชั้นบนสุด โดยมีพี่เลี้ยงชื่อศะวิมาคอยเฝ้าดูแลรับใช้ ส่วนนกสุรเสนเมื่อบินมาถึงเมืองศรีวิรัฐได้ยินบรรดาชาวเมืองมาพูดสรรเสริญรูปโฉมของนางศรีไวยกา จึงกลับมาทูลให้พระศรีวิชัยฟัง ด้วยบุพเพสันนิวาส พระศรีวิชัยจึงมีจิตพิศวาสนาง ได้แต่งสารให้ทูตถือไป พระศรีวิราชได้สดับสารก็กริ้วที่พระศรีวิชัยบังอาจทูลขอนางโดยไม่ส่งเครื่องบรรณาการมาถวายเหมือนกษัตริย์เมืองอื่น จึงให้ทูตกลับไปทูลพระศรีวิชัยว่าจะไม่ทรงยกพระธิดาให้มนุษย์เดินดิน ถ้าเหาะเหินเดินอากาศได้จึงจะยกให้ พระศรีวิชัยทรงทราบก็ทุกข์พระทัย แต่ทรงนึกขึ้นได้ว่ามีเทพารักษ์ชื่อจิตเสละ พระศรีวิชัยจึงสั่งให้อำมาตย์ไปตั้งเครื่องพลีกรรมทำพิธีบวงสรวงที่ต้นไทร เทพารักษ์จิตเสละเมื่อเห็นพระศรีวิชัยก็แสดงองค์ให้เป็นที่ประจักษ์ พระศรีวิชัยตรัสเล่าเรื่องทั้งปวงแล้วทูลขอให้เทพารักษ์ช่วย ครั้งถึงยามสามเทพารักษ์จิตเสละก็อุ้มพระศรีวิชัยซึ่งบรรทมหลับอยู่ไปยังห้องของนางศรีไวยกา แล้วปลุกพระศรีวิชัยขึ้นสอนว่าอย่าประมาท พระศรีวิชัยเกรงว่าถ้าพระธิดาตื่นบรรทมเห็นพระองค์ไม่รู้ว่าเป็นผู้ใดก็จะตกพระทัย จึงไปปลุกนางพี่เลี้ยงเล่าความเป็นมาให้ฟัง เพื่อให้พี่เลี้ยงเล่าให้นางศรีไวยกาฟังอีกทอดหนึ่ง
นางศรีไวยกาสั่งให้พี่เลี้ยงเชิญพระศรีวิชัยมาทดสอบเชาว์ปัญญา โดยนางได้ถามปัญหาทางปรัชญา และเล่านิทานถามปัญหาอีก 1 เรื่อง พระศรีวิชัยตอบได้เป็นที่ถูกพระทัยนาง พระศรีวิชัยจึงได้เล่าความเป็นมาของพระองค์ ในที่สุดทั้งคู่ก็ได้อยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข
วัตถุประสงค์
ผู้เรียบเรียง
เอกสารอ้างอิง
พระคลัง, เจ้าพระยา, (หน). วรรณคดีเจ้าพระยาพระคลัง (หน). พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของครุสภา, 2533.
คำสำคัญ
นิทานซ้อนนิทาน , เวตาล , พระอภัยสิน , พระเจ้าพรหมทัต , อสูรกุมภกาศ , ต้องคำสาป , มหาจักรพรรดิ , นกพูดได้ , นกสุรเสน , พระศรีวิราช , พระนางอโนชา , พระศรีไวยกา , อุ้มสม , นิทาน , ปัญญาสชาดก
นามานุกรม
