พระราชสมบัติ (การเวก รัตนกุล) ข้าหลวงในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อคราวได้รับความไว้วางพระราชหฤทัยให้ไปหาซื้อเพชรพลอย ณ เมืองกาลกัตตา ประเทศอินเดียเมื่อ พ.ศ. 2402
การดำเนินเรื่องในนิราศ เมื่อผู้แต่งเข้าเฝ้าฯ กราบถวายบังคมลารับพระราชทานพร เงินตราและเสื้อผ้า แล้วออกเดินทางพร้อมด้วยบุตรคนโตและบ่าว 1 คน ไปลงเรือกำปั่นพระยาไทรบุรี เดินทางออกจากปากอ่าวมุ่งหน้าไปตามทิศตะวันออก ผ่านเกาะต่างๆ เมืองต่างๆ มากมาย เช่น สิงคโปร์ ย่างกุ้ง เมื่อถึงเมืองกาลกัลตา ประเทศอินเดีย ก็ขึ้นบกไปตามหาของที่ได้รับมอบหมาย หลังจากซื้ออัญมณีแล้วก็เดินทางกลับ รวมเวลาเดินทางทั้งสิ้น 8 เดือน
ราชสมบัติ (การเวก รัตนกุล), พระยา. กลอนนิราศเกาะแก้วกาลกัตตา. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, 2463. (มหาอำมาตย์ตรี พระยารัตนกุลอดุลยภักดี (จำรัส รัตนกุล) พิมพ์ครั้งแรกในงานปลงศพสนองคุณมารดา เมื่อปีวอก พ.ศ. 2463)
นามานุกรม
