เพลงยาวเครื่องโต๊ะกล่าวถึงการประกวดจัดโต๊ะบูชาแบบจีน ที่มีการจัดตกแต่งเครื่องลายครามในงานพระเมรุที่ท้องสนามหลวง จำนวน 80 ตัว ไปตามลำดับ ได้แก่ โต๊ะเครื่องแก้วเจียระไนและ โต๊ะประดับเครื่องลายครามลวดลายต่างๆ เช่น ลายมังกร ผักชี เขาไม้ โป้ยเซียน สิงโตเล่นแก้ว และกิเลน เป็นต้น เมื่อบรรยายถึงโต๊ะที่ 80 แล้วผู้แต่งกล่าวว่า “โต๊ะภายนอกบอกก่อนอย่าค้อนติง ที่งามพริ้งอยู่ข้างในยังไม่แล้ว”
ในการประกวดนี้ ผู้แต่งได้กล่าวชื่นชมความงามของเครื่องลายครามที่จัดแสดง แต่เมื่อเห็นว่าเครื่องลายครามโต๊ะใดมีตำหนิ หรือผิดหลักเกณฑ์การจัดโต๊ะ ก็เชิญกรรมการที่มาตรวจสอบคุณภาพของเครื่องลายครามเหล่านั้น
เพลงยาวเครื่องโต๊ะนอกจากจะให้ความรู้เรื่องลวดลายต่างๆ ของเครื่องลายครามซึ่งเป็นที่นิยมของคนในสมัยนั้นแล้ว ยังแสดงบรรยากาศการประกวดเครื่องลายครามของคนไทยในสมัยรัชกาลที่ 5 ได้เป็นอย่างดี
ตำนานเครื่องโต๊ะและถ้วยปั้น พระนิพนธ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มงคลการพิมพ์, 2514. (พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพนายมงคล อ่องจริต ณ เมรุวัดธาตุทอง พระโขนง วันที่ 27 กุมภาพันธ์ พุทธศักราช 2514)
นามานุกรม
