ลิลิตฉฬาภิชาติพิไสยเป็นลิลิตสุภาพ แต่งเป็นโคลง 68 บท และร่าย 15 บท ปรากฏนามผู้แต่งแต่เพียงว่าสารนิติ์ ข้อความจากร่ายตอนต้นเรื่องสันนิษฐานว่า ผู้แต่งคงแต่งเรื่องนี้ระหว่างที่ชาติมหาอำนาจออกล่าอาณานิคมในรัชสมัยพระบาทพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเพราะปรากฏข้อความว่า “ขอคุณแผ้วสัตรู ริปูปองเข็ดขาม พระนามจงฤาเลื่อง กระเดื่องด้าวแดนดิน อริอินเดียแพ้พ่าย ยุโรปร่ายเร่หนี เกรงพระบารมีจอมราช…”
เรื่องลิลิตฉฬาภิชาติพิไสยนี้พิมพ์เผยแพร่ครั้งแรกเมื่อปีพ.ศ. 2430
เนื้อเรื่องกล่าวถึงบุคคล 6 ตระกูล ได้แก่
1) กษัตริย์
2) พราหมณ์
3) แพศย์หรือแพทย์ซึ่งในเรื่องนี้หมายถึงหมอมิใช่พ่อค้า
4) ศูทรหรือสูทซึ่งในเรื่องนี้หมายถึงพ่อครัว
5) ปุกกุสซึ่งผู้แต่งอธิบายว่าหมายถึงผู้ใช้แรงหรือมีอาชีพรับจ้าง
และ 6) จัณฑาล ตอนท้ายผู้แต่งได้เสนอวิธีปฏิบัติตนและการประกอบอาชีพที่เหมาะสมกับชาติกำเนิดของคนในแต่ละตระกูล
นามานุกรม
