เฉลิมไตรภพเป็นวรรณคดีแนวโลกศาสตร์ มีเนื้อหาเล่าถึงครอบครัวเศรษฐีมีฐานะร่ำรวยมาก สามีชื่อหัศวิไสย ภรรยาชื่อสุนทรา มีบุตรชายสามคน บุตรคนโตชื่ออาทิตย์ คนรองชื่อจันทร์ คนสุดท้องชื่อราหู ต่อมาฐานะของเศรษฐียากจนลงจึงได้ไปทำบุญและอธิษฐานขอพร แล้วไปตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนทำไร่นาปีละสองครั้งสลับกัน ดำรงชีวิตอย่างมีความสุข ในตอนท้ายกวีกล่าวถึงที่มาของเรื่อง สรุปเรื่อง ปรารภเหตุแห่งการเกิดดับ บอกนามผู้แต่งและความตั้งใจในการแต่ง
เฉลิมไตรภพเป็นวรรณคดีที่มีความไพเราะและความงามในเชิงวรรณศิลป์ด้วยท่วงทำนองลีลาของคำประพันธ์ที่หลากหลาย การดำเนินเรื่องกระชับ เนื้อหาให้ความเพลิดเพลินสนุกสนาน สะท้อนความศรัทธาของกวีที่มีต่อพระพุทธศาสนาผสมผสานไปกับความคิดความเชื่ออันมีที่มาจากศาสนาพราหมณ์ ทั้งยังอธิบายปรากฏการณ์ธรรมชาติตามความเชื่อในอดีต นอกจากนี้ยังให้ความรู้ในเรื่องโหราศาสตร์ ที่มาของคตินิยมและขนบธรรมเนียมประเพณีที่คนไทยเชื่อถือและปฏิบัติสืบทอดกันมาแต่โบราณ อันเป็นประโยชน์อย่างยิ่งต่อการศึกษาในทางวรรณคดีและคติชนวิทยา
นามานุกรม
