เนื้อเรื่องเริ่มต้นด้วยการบอกว่าแปลจากภาษาบาลีที่สวดถวาย กล่าวถึง พระมหากษัตริย์ในพระราชวงศ์จักรี 3 พระองค์คือรัชกาลที่ 1 – 3 ชมบ้านเมืองว่ารุ่งเรืองด้วยประการต่างๆ เมื่อถึง จ.ศ. 1212 (พ.ศ.2393) พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต พระบรมวงศานุวงศ์และข้าราชการไปกราบบังคมทูลเชิญพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวขึ้นครองราชย์ กวีสรรเสริญว่าทรงเป็นสุขุมาลชาติ มีพระบรมเดชานุภาพ พระราชทรัพย์บริบูรณ์ ทรงรอบรู้พระไตรปิฎก ทรงปฏิบัติธรรม มีพระเมตตา ไม่ทรงผูกเวร ตอนท้ายถวายพระพร บอกชื่อผู้แต่งและเวลาที่แต่ง
พระราชพงศาวดารกล่าวว่าพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตเมื่อวันพุธ เดือน 5 ขึ้น 1 ค่ำ ปีกุน รุ่งขึ้นวันพฤหัสบดี ขึ้น 2 ค่ำ เวลาเช้า เจ้าพระยาพระคลังว่าที่สมุหพระกลาโหม พระยาราชสุภาวดีว่าที่สมุหนายกกับข้าราชการจำนวนมากพากันไปเชิญเสด็จสมเด็จพระอนุชาธิราช เจ้าฟ้ามงกุฎสมมุติเทวาวงศ์พงศอิศรกษัตริย์ ซึ่งประทับ ณ วัดบวรนิเวศให้ทรงลาพระผนวช เวลาย่ำค่ำที่ประชุมพร้อมกันกราบบังคมทูลเชิญเสด็จขึ้นครองราชสมบัติ
ลิลิตและคาถาเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวไม่ได้กล่าวถึงพระราชกรณียกิจอย่างละเอียดแต่มุ่งพรรณนาพระราชจริยาวัตรของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ทิพากรวงศ์, เจ้าพระยา. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์รัชกาลที่ 4. กรุงเทพ ฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2521.
ศรีสุนทรโวหาร, พระยา. ลิลิตและคาถาเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. พระนคร : โรงพิมพ์ไทยเขษม, 2472.
นามานุกรม
