TLD-004-060

จดหมายจางวางหร่ำ

รัชกาลที่ 5 ,รัตนโกสินทร์ 

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ (น.ม.ส.) 

ร้อยแก้ว 

ความเรียง 

ฉบับที่ 1 จางวางหร่ำสอนนายสนธิ์เรื่องวิธีการศึกษาและการประพฤติปฏิบัติตนขณะศึกษาอยู่ในประเทศอังกฤษ เน้นให้ตั้งใจศึกษาแสวงหาความรู้กลับมาให้มากที่สุดเพื่อนำมาใช้ให้เป็นประโยชน์ในการทำงาน

ฉบับที่ 2 จางวางหร่ำเขียนไปตักเตือนบุตรชายเกี่ยวกับเรื่องการใช้เงินเมื่อรู้ว่านายสนธิ์ใช้จ่ายอย่างฟุ่มเฟือยไปในด้านที่ไม่เกี่ยวกับการศึกษา

ฉบับที่ 3 เมื่อจางวางหร่ำรู้ว่าบุตรชายคิดจะเรียนต่อเพื่อให้ได้ปริญญาก็ไม่เห็นด้วย จึงเขียนไปให้เหตุผลว่านายสนธิ์ไม่จำเป็นต้องเรียนถึงระดับปริญญาเพราะทำให้เสียเวลาและเสียเงินโดยใช่เหตุ เนื่องจากนายสนธิ์จะต้องกลับมาทำงานในบริษัทที่เกี่ยวกับกิจการโรงสีของบิดา ประสบการณ์จากการทำงานก็เป็นการศึกษาทางหนึ่ง

ฉบับที่ 4 เมื่อบุตรชายจะขอเดินทางกลับบ้านโดยอ้อมกลับทางอเมริกาและญี่ปุ่นเพื่อทัศนศึกษา จางวางหร่ำไม่อนุญาตโดยชี้แจงเหตุผลต่าง ๆ นานาว่าเหตุใดนายสนธิ์จึงควรรีบกลับมาทำงาน

ฉบับที่ 5 เมื่อนายสนธิ์กลับมาทำงานในบริษัทของบิดา รู้สึกไม่พอใจสมุห์แสงซึ่งเป็นหัวหน้าสำนักงาน จึงเขียนจดหมายไปฟ้องบิดาซึ่งขณะนั้นเดินทางไปทำธุระที่เชียงใหม่ ครั้นเมื่อจางวางหร่ำต้องกลับมาพักอยู่ในกรุงเทพฯ อีกหลายวันจึงเขียนจดหมายบอกนายสนธิ์ให้ทำตัวทำใจให้เข้ากับสมุห์แสงให้ได้ เพราะจางวางหร่ำรู้ว่าสมุห์แสงเป็นคนดีเนื่องจากทำงานกับตนมานาน

ฉบับที่ 6 จางวางหร่ำเขียนจดหมายแนะนำสั่งสอนบุตรชายที่มีจดหมายมาบอกว่าคิดจะแต่งงาน เตือนให้นายสนธิ์รู้ว่าการมีครอบครัวเป็นเรื่องสำคัญในชีวิตมนุษย์ และควรจะต้องประพฤติปฏิบัติตนอย่างไรชีวิตคู่จึงจะมีความสุข

ฉบับที่ 7 จางวางหร่ำเขียนจดหมายไปเล่าให้นายสนธิ์ฟังถึงเรื่องที่ตนได้เคยปรารภขึ้นในมิตรสมาคมเมื่อวันทำบุญวันเกิดครบ 60 ปีว่ามีความตั้งใจจะใช้เงินที่เหลือจากการทำบุญให้เป็นประโยชน์แก่มนุษยโลก ได้มีผู้ออกความเห็นแนะนำหลายทางด้วยกัน แต่ในที่สุดจางวางหร่ำก็ตัดสินใจใช้เงินดังกล่าวทำบุญตามความคิดของตนเอง

เพื่อความบันเทิง 

ยุพร แสงทักษิณ 

น.ม.ส. [พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ]. จดหมายจางวางหร่ำ. กรุงเทพฯ: บรรณกิจ, 2522.

วรรณคดีไทยสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว , ร.5 , น.ม.ส. 

พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณได้ทรงนำเค้าโครงเรื่องจดหมายจางวางหร่ำมาจากเรื่อง Letters from a Self-made Merchant to His Son ของ George Horace Lorimer เดิมตั้งพระทัยจะแปลมาลงพิมพ์ให้ทันกำหนดเวลาที่หนังสือจะออก แต่ในที่สุดก็ทรงนิพนธ์เองแทบทั้งฉบับ