รหัสข้อมูล
ชื่อเรื่องหลัก
ยุคสมัย
ผู้แต่ง
คำประพันธ์
ฉันทลักษณ์
เนื้อเรื่องย่อ
แม่เลียบเป็นสาวรุ่นอายุ 18 ปี มีนิสัยชอบทำตามใจตน อยู่ในความปกครองของป้าชื่อลำไย แม่ลำไยเป็นคนชอบใช้คำศัพท์ต่าง ๆ แต่ใช้ผิดทุกครั้ง เช่น ไพร่กุมภี ธุลียุค ดื้อดันอัญชุลี แม่เลียบรักอยู่กับร้อยตรีประดิษฐ์ ทั้งสองมีจดหมายรักติดต่อกันโดยมีนางชั้นสาวใช้ รับสินบนทำหน้าที่รับส่งจดหมาย แม่ลำไยจับจดหมายได้จึงลงโทษกักขังแม่เลียบห้ามออกจากบ้าน บิดาของแม่เลียบทำพินัยกรรมไว้ว่าหากแม่เลียบแต่งงานก่อนอายุ 20 ปี จะต้องได้รับความเห็นชอบจากป้า มิฉะนั้นจะได้รับมรดกเพียงส่วนเดียว อีก 2 ส่วนจะต้องถวายวัด แม่ลำไยอยากจะให้แม่เลียบแต่งงานกับนายชะแล่ม แม่เลียบไม่ยอมให้ใครบังคับและตั้งใจว่าถ้าผู้ชายคนใดมาขอให้แต่งงานเมื่ออายุครบ 20 ปี นางก็จะไม่พอใจเพราะถือว่ารักเงินมากกว่าตน ส่วนแม่ลำไยได้พบพระคำนูนในงานหนึ่งก็นึกชอบจึงส่งจดหมายถึงโดยใช้ชื่อปลอม พระคำนูนเข้าใจว่าผู้เขียนจดหมายคือแม่เลียบก็พอใจติดต่อด้วย
พระยาสักรินทร์ฦๅไชยมาสู่ขอแม่เลียบให้ร้อยเอกจอนบุตรชาย แม่ลำไยยินดีมากถึงกับบอกว่า “ถ้าหลานอิฉันได้สตาหมันกับลูกเจ้าคุณละก็ อิฉันจะเป็นที่ปรีชามาก” และบอกเลิกสนับสนุนนายชะแล่ม ร้อยเอกจอนก็คือร้อยตรีประดิษฐ์ซึ่งปลอมแปลงชื่อและยศก็เพื่อจะลองใจแม่เลียบว่าจะรักคนจนไม่มีตระกูลหรือไม่ พระยาสักรินทร์ฦๅไชยบอกบุตรชายว่าสู่ขอผู้หญิงให้แล้วแต่ไม่ยอมบอกว่าหญิงนั้นเป็นใคร แล้วบังคับว่าร้อยเอกจอนต้องแต่งงานกับผู้หญิงที่ตนเลือกให้ ร้อยเอกจอนปฏิเสธและบอกว่าตนมีคนรักอยู่แล้ว พ่อลูกโต้เถียงกัน ในที่สุดพระยาสักรินทร์ก็โกรธกลับไป ต่อมาร้อยเอกจอนได้ทราบว่าบิดาไปขอแม่เลียบให้ตน จึงไปขอรับผิดและสัญญาว่าจะทำตามความประสงค์ของบิดา
พระยาสักรินทร์ฦๅไชยพาร้อยเอกจอนมาบ้านแม่เลียบ แม่เลียบจึงรู้ความจริงว่าร้อยตรีประดิษฐ์ของตนนั้นแท้จริงเป็นร้อยเอกจอน ทำให้แม่เลียบโกรธมากเพราะตั้งใจว่าจะให้ร้อยตรีประดิษฐ์ลักพาตัวไปเพื่อจะได้ทำสิ่งที่ผิดกับความประสงค์ของป้า แต่เรื่องกลับกลายเป็นว่าฝ่ายป้าจะได้ให้หลานสาวแต่งงานไปสมความตั้งใจ แม่เลียบประกาศกับสาวใช้ว่าตนได้เตรียมที่จะตามผู้ชายไป ฉะนั้นจะต้องหนีตามผู้ชายไปให้ได้ จึงให้สาวใช้ไปตามนายชะแล่มมา นายชะแล่มไม่ค่อยเข้าใจนักแต่ก็ไปตามนัด พระคำนูนก็มาด้วยเพราะได้รับจดหมายนัดซึ่งตนเข้าใจว่าเป็นจดหมายแม่เลียบแต่เป็นจดหมายของแม่ลำไย ร้อยเอกจอนเข้ามาได้ยินจึงยืนยันว่าพระคำนูนเข้าใจผิดที่ว่าแม่เลียบจะหนีตามไป ทำให้พระคำนูนโกรธ ทั้งสองคนจะต่อสู้กัน เกิดเสียงเอะอะจนทุกคนในบ้านออกมาดู แม่เลียบรีบเข้าไปหานายจอนและแสดงตนเป็นคู่รัก พระคำนูนยืนยันว่าแม่เลียบเขียนจดหมายนัดตนมา แม่เลียบปฏิเสธ แม่ลำไยจึงสารภาพว่าตนเป็นผู้เขียน ตั้งใจจะล้อพระคำนูนเล่น แม่เลียบประกาศว่าจะเลิกรักกับร้อยตรีประดิษฐ์เพราะได้พบร้อยเอกจอนแล้ว
วัตถุประสงค์
ผู้เรียบเรียง
เอกสารอ้างอิง
ปิ่น มาลากุล, ม.ล. งานละครของพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราวุธพระมงกุฎเกล้าเจ้าแผ่นดินสยาม และประชาธิปไตยแบบต่าง ๆ. กรุงเทพฯ: ไทยวัฒนาพานิช, 2539.
มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. ชิงนาง. กรุงเทพฯ: องค์การค้าคุรุสภา, 2515.
คำสำคัญ
หมายเหตุ
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงแปลจากบทละครพูดภาษาอังกฤษเรื่อง The Rivals ของ Richard Brinsley Sheridan ทรงพระราชนิพนธ์ในนามของนายก ท.ป.ส. (นายกทวีปัญญาสโมสร) มีพระราชบันทึกเป็นจดหมายเหตุว่า เรื่องนี้ผู้แต่งได้ใช้ชื่อเรื่องภาษาอังกฤษของมิสเตอร์ริชาร์ด บรินสะลี เชริแดนเป็นโครงแต่คำพูดแต่งขึ้นใหม่โดยมาก และตอนจบนั้นแก้ใหม่เพื่อให้เป็นเครื่องเหมาะกับการที่อาจจะเป็นไปได้ในเมืองไทย และทรงพระราชนิพนธ์เพลงไว้ในเรื่องนี้ 5 เพลง
นามานุกรม
