รหัสข้อมูล
ชื่อเรื่องหลัก
ยุคสมัย
ผู้แต่ง
คำประพันธ์
ฉันทลักษณ์
เนื้อเรื่องย่อ
ท้าววัตสราชราชาแห่งเกาศามพีมีพระมเหสีชื่อวาสวทัตตา พระองค์ส่งวิชัยเสนไปรบกับท้าววินธยเกตุ วิชัยเสนรบชนะและสังหารท้าววินธยเกตุได้ วิชัยเสนทูลท้าววัตสราชว่าได้พบหญิงงามผู้หนึ่งชื่ออารัณยกาอยู่ในที่ของท้าววินธยเกตุ เข้าใจว่าจะเป็นพระธิดาจึงพามาด้วย ท้าววัตสราชจึงส่งนางไปให้พระนางวาสวทัตตาชุบเลี้ยงในฐานะพระภคินี
พระนางวาสวทัตตาทรงบำเพ็ญตบะและพระประสงค์จะไหว้เทพเจ้า จึงสั่งให้อารัณยกาเก็บดอกบัวหลวงไปถวาย ท้าววัตสราชได้พบนางก็พอพระทัยในความงามของนาง ขณะที่มีแมลงภู่มาตอม อารัณยกาเอาผ้าคลุมหน้าแล้วร้องให้นางข้าหลวงช่วย เมื่อท้าววัตสราชเข้าไปใกล้ นางเข้าใจว่าเป็นนางข้าหลวงจึงเกาะพระองค์ไว้แน่น ครั้นทราบว่าเป็นท้าววัตสราชนางก็ยินดีมากเพราะพระบิดาของนางได้ถวายนางแก่พระราชาองค์นั้นแต่นางมิได้ทูลให้ทรงทราบ ท้าววัตสราชทรงหาโอกาสที่จะพบนางอีก ต่อมามีงานนักษัตรฤกษ์ พระนางวาสวทัตตาโปรดให้แสดงละครเรื่องของพระนางกับพระสวามีครั้งที่ทรงเรียนพิณ โดยให้อารัณยกาแสดงเป็นพระนางวาสวทัตตาและมโนรมานางข้าหลวงแสดงเป็นท้าววัตสราช วิทูษกะกับมโนรมาร่วมมือกันเปลี่ยนผู้แสดง ให้ท้าววัตสราชทรงแสดงเป็นพระองค์เอง ละครดำเนินไปด้วยดีแต่ในที่สุดพระนางวาสวทัตตาก็ทรงรู้ความจริงจึงกริ้วมากทรงสั่งให้จับอารัณยกาไปขังไว้ ท้าววัตสราชพยายามขอโทษพระมเหสีแต่ไม่สำเร็จ ต่อมามีสารของพระมารดาส่งมาถึงพระนางวาสวทัตตาแจ้งว่าพระญาติคือท้าวทฤฒวรมันถูกท้าวกลิงค์จับไป ท้าววัตสราชส่งวิชัยเสนไปปราบ ท้าวทฤฒวรมันจึงได้กลับไปครองราชย์ตามเดิม วิชัยเสนพร้อมด้วยกัญจุกินผู้เป็นกรมวังของท้าวทฤฒวรมันมาทูลข่าวดี พระนางวาสวทัตตาจึงปล่อยอารัณยกาเป็นอิสระ กัญจุกินเห็นอารัณยกาก็จำได้ว่านางคือปริยทรรศิกาธิดาท้าวทฤฒวรมัน สาเหตุที่ท้าวทฤฒวรมันถูกท้าวกลิงค์จับไปเพราะท้าวกลิงค์สู่ขอพระธิดาแล้วท้าวทฤฒวรมันไม่ให้แต่กลับถวายนางให้ท้าววัตสราช เมื่อท้าวกลิงค์ยกทัพมาโจมตี กัญจุกินได้เชิญเสด็จปริยทรรศิกาไปฝากไว้กับท้าววินธยเกตุ เมื่อวิชัยเสนยกทัพไปรบกับท้าววินธยเกตุก็ได้เชิญนางอารัณยกามาเพราะเข้าใจว่านางเป็นธิดาของท้าววินธยเกตุ แท้ที่จริงนางคือปริยทรรศิกาแต่ใช้ชื่ออารัณยกาขณะที่อยู่กับท้าววินธยเกตุ เมื่อการณ์ปรากฏว่าปริยทรรศิกาคือภคินีของพระนางวาสวทัตตาและนางยังเป็นคู่หมั้นของท้าววัตสราชด้วย พระนางวาสวทัตตาจึงยอมรับปริยทรรศิกาเป็นอย่างดี
วัตถุประสงค์
ผู้เรียบเรียง
คำสำคัญ
หมายเหตุ
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงถอดความจากละครสันสกฤต พระนิพนธ์ของพระเจ้าศรีหรรษวรรธนะพระราชาแห่งอุตตรประเทศของอินเดียในคริสต์ศตวรรษที่ 7 โดยทรงรักษาให้คงรูปอยู่อย่างเดิมทุกประการ
นามานุกรม
