พระพลากรบริรักษ์กับหลวงเกียรติคุณครรชิตเป็นสหายที่ชอบพอกันมาก หลวงเกียรติคุณครรชิตได้แต่งงานกับหญิงสาวคราวลูกหลังจากที่ภรรยาเสียชีวิต ส่วนพระพลากรบริรักษ์วัย 50 เศษ เป็นคนเจ้าชู้และอยากจะแต่งงานใหม่กับแม่ถนอม บุตรสาววัย 19 ปี ของหลวงเกียรติคุณครรชิต แต่ก็กระดากที่จะเอ่ยขอต่อหลวงเกียรติคุณครรชิตอย่างตรงไปตรงมา เมื่อหลวงเกียรติคุณครรชิตทราบความประสงค์ของพระพลากรบริรักษ์ก็ยินดียกบุตรสาวให้ แม่ถนอมไม่พอใจเพราะรักอยู่กับนายจวง บุตรชายของพระพลากรบริรักษ์ หล่อนจึงปลอมเป็นผู้ชายและคิดจะหนีไปอยู่กับญาติ แต่นายจวงมาพบเสียก่อนจึงพาไปบ้านของตน คนที่บ้านพระพลากรบริรักษ์ต่างเข้าใจว่าแม่ถนอมเป็นผู้ชาย มีแต่นายจวงและแม่อาบ น้องสาวของนายจวงเท่านั้นที่รู้ความจริง ขณะที่แม่ถนอมกำลังพูดคุยกับแม่อาบอย่างสนิทสนมตามลำพัง พระพลากรบริรักษ์เข้ามาเห็นก็นึกว่าแม่ถนอมเป็นบ่าวผู้ชายบังอาจจับมือถือแขนบุตรสาวของตน จึงสั่งบ่าวให้นำตัวแม่ถนอมไปเฆี่ยน แต่ยังไม่ทันเฆี่ยนก็ได้รู้ว่าแม่ถนอมเป็นผู้หญิง หลวงเกียรติคุณครรชิตตามหาบุตรสาวจนมาพบที่บ้านพระพลากรบริรักษ์ หลวงเกียรติคุณครรชิตโกรธและต่อว่าพระพลากรบริรักษ์ที่พาบุตรสาวของตนมาอยู่ที่บ้าน นายจวงรับสารภาพว่าเป็นผู้พาแม่ถนอมมาเอง หลวงเกียรติคุณครรชิตจึงยกแม่ถนอมให้นายจวง และขอให้พระพลากรบริรักษ์ไปขอแม่ถนอมเป็นครั้งที่สองแต่ครั้งนี้เป็นการขอให้บุตรชาย
ปิ่น มาลากุล , ม.ล. . งานละครของพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกล้าเจ้าแผ่นดินสยาม. กรุงเทพฯ : ไทยวัฒนาพานิช, 2518.
มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว,พระบาทสมเด็จพระ.บทละครพูดเรื่องขนมสมกับน้ำยา หลวงจำเนียรเดินทาง โพงพาง ปล่อยแก่.กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2517.