TLD-001-004
กระบวนแห่พระกฐินพยุหยาตราทั้งทางสถลมารคแลชลมารค
พ.ศ. 2387
ลิลิต
โคลงสี่สุภาพ , ร่ายยาว
ลิลิตกระบวนแห่พระกฐินพยุหยาตราทั้งทางสถลมารคแลชลมารค เป็นวรรณคดีบันทึกภาพกระบวนแห่พระกฐินพยุหยาตราในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็นการจัดกระบวนพยุหยาตราอย่างเต็มตำรา สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส ทรงนิพนธ์ ตามคำกราบทูลอาราธนาของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไกรสรวิชิต โดยอาศัยข้อมูลตรงจากพระราชพิธีแห่พระกฐินพยุหยาตราที่จัดขึ้นในสมัยนั้น ประกอบกับเอกสารที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไกรสรวิชิตจัดมาถวาย ทั้งนี้ เพื่อเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวและเพื่อให้เป็นแบบแผนในการจัดกระบวนแห่พระกฐินพยุหยาตรา ทรงนิพนธ์อยู่เป็นเวลา 1 ปีครึ่ง จึงสำเร็จบริบูรณ์เมื่อวันศุกร์ ขึ้น 5 ค่ำ เดือน 8 ปีมะโรง ฉศก จ.ศ. 1206 (พ.ศ. 2387)
เนื้อความของลิลิตกระบวนแห่พระกฐินพยุหยาตราทางสถลมารคและชลมารค พรรณนาริ้วกระบวนตามลำดับขั้นตอนตั้งแต่เริ่มจนสิ้นสุดกระบวนอย่างละเอียด รวมทั้งให้รายละเอียดเกี่ยวกับตำแหน่ง หน้าที่ การแต่งกายของทหารแต่ละเหล่า ทำเนียบชื่อ ตำแหน่งและเครื่องประดับของช้าง ม้า รถ และเรือในกระบวนอย่างถี่ถ้วน จึงอาจกล่าวได้ว่าลิลิตกระบวนแห่พระกฐินพระพยุหยาตราทั้งทางสถลมารคแลชลมารคเป็นตำราว่าด้วยกระบวนแห่พระกฐินพยุหยาตราที่สมบูรณ์ที่สุดเท่าที่มีหลักฐานปรากฏอยู่ในปัจจุบันนี้ เพราะแม้แต่ลิลิตพยุหยาตราเพชรพวงของเจ้าพระยาพระคลัง (หน) ก็มิได้พรรณนาละเอียดทุกขั้นตอน เพียงแต่บอกถึงลักษณะการจัดกระบวนอย่างกว้าง ๆ พอให้เห็นเค้าของรูปกระบวนเท่านั้น
เพลงยาวกลบทและกลอักษรแต่งจารึกที่วัดพระเชตุพนฯ ในรัชกาลที่ 3. พิมพ์ครั้งที่ 5. พระนคร : โรงพิมพ์อักษรสัมพันธ์, 2512. (พิมพ์ในงานพระราชทานเพลิงศพรองอำมาตย์ตรีมนู นาคามดี 3 มิถุนายน 2512)
Copyright © 2015 ฐานข้อมูลนามานุกรมวรรณคดีไทย : Thai Literature Directory
นามานุกรม
